Nhắc đến cụm từ "Trên bến dưới thuyền", người dân Thành phố Hồ Chí Minh thường nghĩ ngay tới bến Bình Đông của Quận 8, địa danh từng rất sôi động trong các hoạt động giao thương từ hàng trăm năm trước. Với nhiều nỗ lực, Ủy ban nhân dân Quận 8 đã có nhiều cách làm hiệu quả để khôi phục lại thương hiệu từng bị mai một này.
Hình ảnh chợ hoa xuân "Trên bến dưới thuyền" được Ủy ban nhân dân Quận 8 gây dựng để khôi phục nét văn hóa sầm uất xưa tại khu vực bến Bình Đông. (Ảnh UBND QUẬN 8)
Khơi dòng lịch sử, vào thế kỷ 18, bến Bình Đông là khu vực quan trọng của Chợ Lớn, được hình thành từ khi người Hoa di cư từ Cù Lao Phố (Biên Hòa-Đồng Nai) vào Sài Gòn khoảng từ năm 1778. Bến Bình Đông xưa bao gồm phố Trần Văn Kiểu (Quận 6) và bến Bình Đông (Quận 8) ngày nay, men theo dòng kênh Tàu Hủ. Họ buôn bán, lập nghiệp khiến cho nơi đây rất sầm uất, nhộn nhịp.
Lịch sử ghi chép, đây là trung tâm vựa lúa lớn ở miền nam được lưu thông vận chuyển chủ yếu trên tuyến kênh Tàu Hủ. Đến thế kỷ 19, bến Bình Đông chính thức được hình thành trong quá trình phát triển của đô thị ở Gia Định (Sài Gòn) cùng các bến nổi tiếng khác như: bến Hàm Tử, bến Bạch Đằng, bến Thành, bến Nghé… với các hoạt động buôn bán, giao thương sầm uất; trong đó, giá trị văn hóa "Trên bến dưới thuyền" là một trong những điểm nhấn lớn của giai đoạn lịch sử này.
Nhà văn Sơn Nam trong sách "Lịch sử khẩn hoang miền Nam" đã miêu tả: "Dòng sông sâu rộng, ghe thuyền đậu dài 10 dặm, theo hai con nước lên, nước ròng thuyền bè qua lại chèo chống ca hát, ngày đêm tấp nập, làm chỗ đô hội lưu thông khắp ngả thật là tiện lợi". Nét đặc trưng ghe, thuyền không chỉ là phương tiện di chuyển, chuyên chở mà còn là nhà ở, là nơi sinh sống của người dân tạo nên cả một nét văn hóa đặc trưng của người dân miền nam và Tây Nam Bộ.
Từng là khu vực sầm uất, tấp nập là vậy nhưng sau giai đoạn 1975, đất nước gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của chiến tranh cho nên các hoạt động của khu vực này đã thu hẹp, dần bị lãng quên. Nhằm khôi phục lại các hoạt động mua bán, giao thương hàng hóa tại bến Bình Đông, tái hiện một khu vực kinh doanh sầm uất trước kia, năm 1995, Ủy ban nhân dân Quận 8 đã chỉ đạo các đơn vị xây dựng kế hoạch tổ chức chợ Hoa Xuân để tạo địa điểm cho thương nhân, nhà vườn các tỉnh miền tây đến trưng bày và bán sản phẩm hoa kiểng, trái cây chưng Tết cho người dân địa phương và du khách.
Thời gian đầu, chợ hoa tổ chức trên tuyến đường bến Bình Đông với khoảng 50 điểm kinh doanh cùng với khoảng 20 thương nhân, nhà vườn đến kinh doanh, mua bán. Tuy nhiên, do công tác thông tin tuyên truyền chưa tốt, hoạt động còn mang tính sơ khai, cục bộ địa phương cho nên chưa lan tỏa được các ý nghĩa địa phương muốn hướng đến, vì vậy các hoạt động kinh doanh của tiểu thương, nhà vườn không thuận lợi.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân Quận 8 Nguyễn Thị Thu Hoa cho biết: Đúc kết kinh nghiệm sau nhiều lần chưa hiệu quả, quận tiếp tục phối hợp tìm nhiều cách tiếp cận, kết nối khác để thu hút các nhà vườn, doanh nghiệp đến với quận. Với lợi thế là các hoạt động trưng bày và bán sản phẩm cây kiểng, trái cây được thực hiện trên ghe, thuyền, dần dà du khách đến tham quan, tìm hiểu, mua sắm ngày một đông hơn.
Theo Ủy ban nhân dân Quận 8, chợ hoa xuân "Trên bến dưới thuyền" thể hiện rõ nét đặc trưng của một miền tây sông nước thu nhỏ. Trên cơ sở đó, vào ngày 9/12/2020, Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã có Nghị quyết đưa hoạt động của chợ Hoa Tết Quận 8-Chợ hoa xuân "Trên bến dưới thuyền" trở thành một trong 19 sự kiện văn hóa, nghệ thuật, lễ hội tiêu biểu hằng năm tại thành phố.
Đề án "Tổ chức Lễ hội, sự kiện văn hóa và thể thao tiêu biểu Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn từ năm 2020-2030" ra đời từ Nghị quyết này đã tích cực hỗ trợ Ủy ban nhân dân Quận 8 trong công tác tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, triển lãm, góp phần quảng bá hình ảnh "Trên bến dưới thuyền".
Những năm qua, thông qua việc mở rộng hoạt động giao thương, quảng bá, Ủy ban nhân dân Quận 8 đã bố trí hơn 700 gian hàng cùng với khoảng 500 thương nhân, nhà vườn đến trưng bày, giới thiệu các sản phẩm thu hút hơn ba triệu lượt khách đến tham quan, thưởng lãm, mua sắm.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Hoa, với hoạt động tấp nập của chợ hoa đã tạo tiền đề để Quận 8 xây dựng và phát triển du lịch tại địa phương, góp phần thực hiện có hiệu quả chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội hằng năm tại địa phương. Với những thương hiệu đã tạo dựng, Quận 8 đang nỗ lực để bến Bình Đông sẽ là điểm đến hấp dẫn hơn với các du khách, người dân. Đây cũng là tiền đề để Quận 8 tiếp tục cùng với các sở, ngành thành phố đầu tư, mở rộng các hoạt động cả về chất lượng, số lượng để thực hiện Quyết định số 3364/QĐ-UBND ngày 13/8/2020 của Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh về phê duyệt Đề cương, nhiệm vụ Chiến lược phát triển du lịch Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030.
Chợ hoa xuân "Trên bến dưới thuyền" của Ủy ban nhân dân Quận 8 cũng vinh dự được Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trao Giải thưởng sáng tạo lần 3 năm 2023 trong lĩnh vực Phát triển Kinh tế. Đây là giải thưởng được Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức trao tặng hai năm một lần nhằm tôn vinh các tổ chức, cá nhân có các công trình nghiên cứu, giải pháp, tác phẩm sáng tạo đóng góp tích cực cho sự phát triển của thành phố.
Nguồn – nhandan.vn